Ο χωρισμός είναι μια επώδυνη κατάσταση, που υποδηλώνει την απομάκρυνση, την αποκοπή, την απώλεια. Την απώλεια εκείνου που νομίζαμε ότι είχαμε, την απώλεια των ονείρων, των σχεδίων, των στόχων μας. Κάθε χωρισμός, αναμενόμενος ή απρόσμενος, είναι ένα μικρός πένθος, ένας μικρός θάνατος. Συχνά οι άνθρωποι τον παρομοιάζουν με μια γροθιά στο στομάχι ή μια μαχαιριά στην καρδιά.
Οι συνέπειές του είναι δύσκολο να ξεπεραστούν, κυρίως τους πρώτους μήνες. Οι αλλαγές στην προσωπική και διαπροσωπική ζωή είναι σημαντικές, με φυσικό επακόλουθο έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, όπως βαθιά θλίψη και στενοχώρια, αλλά και διαταραχές στον ύπνο, στη διατροφή, ξεσπάσματα θυμού ή κλάματος. Αυτή είναι μια παροδική περίοδος προσαρμογής του ατόμου στη νέα τάξη πραγμάτων, στη νέα κατάσταση, κατά τη διάρκεια της οποίας προσπαθεί να ξαναβρεί τον εαυτό του και να ανταπεξέλθει στις ανάγκες της καθημερινότητας, αυτή τη φορά όμως μόνο του.
Το πώς αντιδρά ο καθένας στον χωρισμό εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως η προσωπικότητα του ατόμου, τα βιώματα, ο τρόπος ζωής, ο τρόπος που έχει μάθει ο καθένας ν’ αντιμετωπίζει και να ξεπερνά τις δυσκολίες. Επιπλέον, το συναισθηματικό δέσιμο που υπήρχε με τον άνθρωπο που έχασε, αλλά και η ύπαρξη υποστηρικτικού πλαισίου, δηλαδή αν υπάρχει οικογένεια, φίλοι, που μπορούν να συμπαρασταθούν. Επίσης, τα θέματα υγείας ή η έλλειψη εργασίας αποτελούν παράγοντες που μπορεί να λειτουργήσουν αρνητικά.
Σε μια απόπειρα να κατανοήσουν την υποκειμενικότητα και την οικουμενικότητα του πόνου του χωρισμού, οι ψυχολόγοι έχουν στρέψει τις έρευνές τους στη μελέτη του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλός μας τείνει να αντιλαμβάνεται τον πόνο του χωρισμού με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβάνεται τον σωματικό πόνο. Είναι πολύ πιθανόν αυτό να οφείλεται σε εξελικτικούς λόγους. Ο πόνος εξυπηρετεί στο να κάνει αισθητή την παρουσία σωματικού κινδύνου στο άτομο, έτσι ώστε να μπορέσει να προστατεύσει τον εαυτό του. Για τους προγόνους μας η κοινωνική απόρριψη αποτελούσε μια άμεση απειλή για τη σωματική τους ακεραιότητα, καθώς στο ζωικό βασίλειο είσαι λιγότερο ευάλωτος στους εχθρούς ως μέλος μιας ομάδας. Αυτό ίσως προσφέρει μία εξήγηση στο γιατί μερικά άτομα αισθάνονται τόσο ευάλωτα χωρίς κάποιον σύντροφο και επιδιώκουν να βρίσκονται πάντα σε μία σχέση.
Τα τραύματα, όσο βαθιά κι αν μας έχουν διαπεράσει, είναι πολύτιμος σύμμαχος στη ζωή μας, γιατί η κάθε εμπειρία, ακόμη κι αν δεν είχε την έκβαση που επιθυμούσαμε, αποτελεί μάθημα ζωής και εφόδιο στον αγώνα μας. Όσο εμείς προσπαθούμε να εξαφανίσουμε, να διαγράψουμε από τον χάρτη του παρελθόντος μας καθετί που θεωρούμε πως μας στιγμάτισε, όσο γυρεύουμε μια μαγική επανόρθωση που θα σβήσει με μια μονοκοντυλιά ό,τι μας πλήγωσε, για να αποδεχτούμε τον εαυτό μας χωρίς πληγές, χωρίς τραύματα, χωρίς εγγραφές, χωρίς παρελθόν, τόσο θυμώνουμε και ματώνουμε, γιατί διαπιστώνουμε πως δεν μπορούμε να διαγράψουμε τις αναμνήσεις μας, αλλά μπορούμε να συμφιλιωθούμε με το «λάθος» και να ανοίξουμε δρόμο στη ζωή μας.
Εκείνο που χρειάζεται είναι να μη βιάζουμε τον εαυτό μας να αισθανθεί καλύτερα. Χρειαζόμαστε χρόνο. Όπως συμβαίνει με τον σωματικό πόνο, με τον καιρό η ένταση θα μειωθεί και το τραύμα θα αρχίσει να επουλώνεται.
Τρόποι αντιμετώπισης ενός χωρισμού
Σε κάθε περίπτωση, ένας χωρισμός μπορεί να φέρει τα πάνω-κάτω στη ζωή μας και να πυροδοτήσει μια σειρά από δυσάρεστα και αρνητικά συναισθήματα. Ωστόσο, έχει σημασία να μην ξεχνάμε πως υπάρχουν πολλοί τρόποι προκειμένου να διαχειριστούμε αυτή την κατάσταση, αρκεί να θυμόμαστε πως ο τελικός στόχος είναι να «προχωρήσουμε στη ζωή μας» και να μην εισπράττουμε κάτι λιγότερο από αυτό που μας αξίζει.
- Αποδοχή του χωρισμού. Δεν πρέπει να προσπαθούμε να αποφεύγουμε τα συναισθήματα θλίψης, αλλά να τα βιώνουμε και να τα πενθούμε, για να λυτρωθούμε.
- Ανάληψη της ευθύνης των επιλογών μας. Είναι ανώφελο να κατηγορούμε τον πρώην σύντροφό μας, ή τους γονείς μας, ή τα τρίτα άτομα που μας οδήγησαν στον χωρισμό. Οι κατηγορίες μόνο μειωμένη αυτοπεποίθηση δείχνουν, ενώ δε μας βοηθούν να εντοπίσουμε τα δικά μας λάθη και να βελτιώσουμε τον εαυτό μας. Χρειάζεται να ξεχάσουμε κάθε μορφής εκδικητικότητα. Μια τέτοια συμπεριφορά δείχνει μικροπρέπεια και οι συκοφαντίες. Συνήθως είναι μια μορφή βίας με στόχο την κοινωνική ταπείνωση και τον εξευτελισμό του πρώην συντρόφου και οδηγεί σε συναισθήματα ντροπής και ενοχής, όταν περάσει η μπόρα του χωρισμού.
- Αποφασιστικότητα. Πρέπει να αποφεύγουμε τις οικειότητες, έτσι ώστε να ξεκαθαριστούν τα συναισθήματα και από τις δύο πλευρές. Τα φιλικά ραντεβού και οι συναντήσεις με διάφορες προφάσεις το μόνο που μπορούν να προσφέρουν είναι η επιστροφή σε προηγούμενα στάδια του χωρισμού.
- Χρονικά περιθώρια. Απαιτείται να δώσουμε στον εαυτό μας χρόνο να «χωνέψει» το γεγονός του χωρισμού, ειδικά αν δεν ήταν δική μας απόφαση. Να μας επιτρέψει να έχουμε δυσάρεστα συναισθήματα και να αντέξουμε να κάνουμε έναν προσωπικό απολογισμό της σχέσης, ώστε να δούμε τον ρόλο που είχαμε σ’ αυτή και αν τελικά μας ικανοποιούσε. Ας αφήσουμε τον εαυτό μας ελεύθερο να θρηνήσει αυτό που έχασε, αλλά να θυμηθούμε πως όσο δυνατά κι αν είναι τα συναισθήματα που βιώνουμε αυτή τη στιγμή δεν θα διαρκέσουν για πάντα.
- Βιβλιοθεραπεία. Ένας άλλος τρόπος που σε κάποιους προσφέρει παρηγοριά και ανακούφιση είναι η βιβλιοθεραπεία. Πέρα από διάφορα βιβλία αυτοβοήθειας που προτείνουν πρακτικές λύσεις σε θέματα χωρισμού και σχέσεων, η ανάγνωση είναι για πολλούς ένας τρόπος είτε να μαθαίνουν νέα πράγματα για τον εαυτό τους είτε να ξεφεύγουν μέσα από τις ιστορίες άλλων. Γενικότερα, είναι μια περίοδος που προσφέρεται να κάνουμε τονωτικά πράγματα για τον εαυτό μας π.χ. να πάμε σινεμά, να συναντήσουμε φίλους, να πάμε μια βόλτα και να φροντίσουμε τον εαυτό μας με το να τρώμε και να κοιμόμαστε καλά και να αποφεύγουμε να αυξήσουμε τις ποσότητες αλκοόλ και τσιγάρων που χρησιμοποιούμε.
- Ψυχοθεραπεία. Τα σημάδια που θα πρέπει να μας ανησυχούν είναι όταν, αδυνατώντας να ξεπεράσουμε την προηγούμενη σχέση μας, μένουμε να αναπολούμε γεγονότα και καταστάσεις, νιώθουμε στενοχώρια και απελπισία και έχουμε την πεποίθηση πως δεν θ’ αγαπήσουμε ξανά, δεν θα ξαναγαπηθούμε ποτέ. Επίσης, όταν υιοθετούμε έναν τρόπο ζωής μέσα από τον οποίο προσπαθούμε να ξεφύγουμε από τα σημαντικά θέματα, που ενδεχομένως ανακύπτουν μέσα από έναν χωρισμό, αντί να τα αντιμετωπίσουμε και να ψάξουμε για λύσεις. Ένας ειδικός μπορεί να μας δείξει τον τρόπο να αντιμετωπίσουμε τα δυσάρεστα συναισθήματα και τον εαυτό μας, αλλά και να μας βοηθήσει να ξαναπάρουμε τον έλεγχο της ζωής μας. Χρειάζεται λοιπόν προσοχή, ώστε το άτομο να μην αγνοήσει τα πραγματικά θέματα που καλείται να επιλύσει.
Γενικά, κάθε εμπόδιο και στενοχώρια μπορούν να είναι για καλό, αν μπορούμε να τα δούμε σαν ευκαιρίες ωρίμανσης ώστε να μάθουμε κάτι παραπάνω για μας, για τους άλλους και το πώς σχετιζόμαστε μαζί τους.